Fonksiyonel yakıtlar ( mikro besinler ) saç canlılığı ve kafa derisinin sağlığı için temel yakıtlara ( makro-besinler ) oranla yerine konulması daha zor ve fazla dikkat edilmesi gereken moleküllerdir. Bu nedenle, saç bakım ve onarım ürünleri içeriğinde mikro-besinlerin bulunması önemlidir. Mikro-besinler, saç folikül hücrelerinin mikro düzeyde beslenmesi, redoks homeostazın sürdürülmesi, içeride oluşan ve dışarıdan alınan toksinlerin hücrelere zarar vermeden nötralize edilmeleri işlemlerinde görev yaparlar. Mikro-besinler ( mikro besleyiciler ) , folikül hücrelerinin fizyolojik döngüsünü düzenlerler ve dermal hücrelerde “enerji metabolizmasının” fizyolojik düzeylerde devamı için gereklidirler.
Topikal olarak kullanılan saç bakım ürünlerinde, epidermisten absorbe olarak dermal hücrelere ulaşabilen mikro-besinlerin asıl kaynağı ağızdan alınan gıdalar olmakla birlikte, yetersiz-dengesiz-çeşitsiz beslenme biçimleri, ateroskleroz, dolaşım yetmezlikleri vb faktörler kılcal damarlar yoluyla mikro-besinlerin saç folikülüne yeterli miktarda ulaşmasını engellerler.
Mikro-besinler hem total sağlığın korunması hem de saç sağlığının sürdürülmesinde fonksiyonel yapı taşları , olmazsa olmaz faktörlerdir. Vitaminler, ko-enzimler, esansiyel yağ asitleri, esansiyel aminoasitler, mineraller-eser elementler, antioksidan fenolikler ( polifenoller ) , redoks düzenleyiciler genel olarak “mikro-besinler” kategorisinde değerlendirilirler. Mikro-besin eksikliği saç folikül döngüsünü bozarak saç telinin cansizlığına , gri-beyaz renge dönüşmesine, erken yaşlanmasına ve saç dökülmesine neden olur.
Özellikle yaş ilerledikçe, nutrasötik ve kozmetik ( ya da nutrikozmesötik ) ürünler dahilinde fonksiyonel mikro-besinlerin dışarıdan takviyesi gerekebilir. Besin kısıtlması, tek yönlü besinler içeren diyet biçimleri, kişinin genetik yapısına uygun olmayan gıdaların alınması, fonksiyonel gıdaları bolca içeren meyve ve sebzelerin az tüketilmesi, çeşitli hastalık durumları, çevresel kirleticilerin yoğun olduğu ortamlarda bulunma , bazı ilaçların uzun sure tüketilmeleri, hücresel stresi arttıran faktörler, yaşlanma, vücutta mikro-besleyicilerin yetersizliğine yol açarak, genel sağlığı ve saç sağlığını tehdit ederler.
Fonksiyonel mikro-besinlerden tiamin, niasin, niasinamid, pridoksal fosfat gibi B grubu vitaminlerin , D vitamini, askorbik asit, tokoferoller, karotenoidler ve diğer zincir kırıcı vitaminlerin, L-karnitin, N-asetilsistein, Taurin, lizin, biotin gibi aminoasitlerin, fenolik redoks düzenleyicilerin saç büyümesi ve sağlığının korunmasındaki esansiyel roller bilimsel yöntemlerle kanıtlanmıştır.
Antioksidan ve redoks düzenleyici özelliği olan mikro-besinler, folikül hücrelerinde yapı taşı olan ve sinyal iletiminde rol alan birçok proteinin ileri derecede okside olmasını önleyerek saçın erken yaşlanıp dökülmesini engellerler. Bitkisel fenolikler ( kuersetin, hidroksitirazol, oleuropein, mirisetin, silimarin, kateşin, luteolin, gibi ) , folikül hücrelerinde “redoks homeostazı” koruyarak hızlı ve kontrolsüz apoptozu ( programlanmış ölüm ) , saçın erken yaşlanmasını ve saç dökülmelerini önlerler veya geciktirirler.
Bu bileşikler aynı zamanda vasküloprotektif özellikleri ve/veya vazodilator etkileri nedeniyle kapiler kan dolaşımını destekleyerek diğer mikro-besinlerin damar yolu ile folikül hücresine ulaşmasını kuvvetlendirirler.
Finasterid, dutaserid gibi sentetik ilaçlar kelliği önlemek amacıyla saç bakım preparatlarına katılmakla birlikte, seksüel performans kaybı, jinokomasti gibi istenmeyen etkileri oluşturma riski taşıdıkları için kullanımda sıkıntı oluşturmaktadırlar.
Özellikle yapılan bilimsel çalışmalarda kimi bitkilerde bulunan “sterol” yapısındaki bileşiklerin, androjen testesteronu DHT’ye dönüştüren hücre içi enzim “ tip II 5 alfa-redüktaz”’ın yarışmalı ve özgün inhibitörleri olduğunu, bu nedenle finasterid gibi sentetik türevler ile aynı işi yaptıklarını , bununla birlikte doğal olmaları, yukarda belirtilen can sıkıcı olumsuzluklar için risk taşımamaları sebebiyle saç kayıplarını önlemek amacıyla nutrikozmetik ürünlerde tercih edilebileceklerini ortaya koymuştur.
Prof. Dr. Çimen KARASU
Referanslar
1-Nutrıtional factors and hair loss. Clin Exp Dermatol. 2002 Jul; 27(5):396-404
2- Hair cycle and hair pigmentation : dynamic interactions and changes associated with aging . Micron. 2004 ; 35(3) : 193-200
3-Nutrition and hair: deficiencies and supplements. Dermatol Clin.2013 Jan; 31(1) : 167-172
4- Zinc: an essential micronutrient. Am.Fam Physician. 2009 May1;79(9): 768-72
5- Development and evaluation of polyherbal formulation for hair growth-promoting activity. J Cosmet Dermatol. 2007 Jun; 6(2):108-12
6- Oxidative stress in ageing of hair. Int J. Trichology. 2009 Jan; 1 ( 1) : 6-14
7- lipid peroxidation / antioxidant activity in patients with alopecia areata. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2011 Apr; 25(4) : 403-8
8- Drugs and hair loss. Dermatol Clin. 2013 Jan; 31(1 ) 67-73
9- Managing hair loss in midlife women. Maturitas. 2012 Nov. 24 . pii S0378 5122(12 ) 00368-4
10- Finasteride induced Gynecomastia: Case report and Review of the literature. İnt J. Trichology. 2009 Jan; 1(1): 29-9
11- Pharmacologically relevant receptor binding characteristics and 5 alpha-reductase inhibitory activity of free. Fatty acids contained in saw palmetto extract. Biol pharm Bull.2009 Apr; 32(4): 646-50
12- prevention and treatment of alopecia areata with quercetin. Cell stress chaperones. 2012 Mar; 17(2): 267-74
13- Onion juice ( Allium cepa L. ) , a new topical treatment for alopecia areata. J. Dermatol 2002 jun ; 29(6) : 343-6
14- A randomized, double-blind, placebo-controlled trial to determine the effectiveness of botanically derived inhibitors of 5 alpha-reductase in the treatment of androgenetic alopecia. J. Altern Complement Med. 2002 Apr.; 8(2): 143-52
15- Extraction, isolation and characterization of oil bodies from pumpkin seeds for therapeutic use . food chem. 2012 Oct. 15; 134(4):1919-25
16- Characteristics of antioxidant activity and composition of pumpkin seed oils in 12 cultivars. Food chem. 2013 Aug15 ; 139(1-4):155-61
17- Endogenous retinoids in the pathogenesis of alopecia areata. J. Invest Dermatol. 2013 Feb; 133 (2): 334-43